نکته نگار

وجه تسمیه اربعین از نگاه ابو ریحان بیرونی
 ابو ریحان بیرونی (م440 ه ق‏)از دانشمندان و نویسندگان سده های چهار و پنج هجری است . گویا وی نخستین مناسبت نگار مسلمان است که حوادث اتفاق افتاده در روزهای هر ماه را بیان می کند . وی در کتاب «آثار الباقیة»  به هنگام بیان مناسبتهای موجود در ماه های قمری , به ماجرای اسرای کربلا , به ویژه « اربعین» چنین می پردازد :
ماه صفر :
در روز نخست این ماه سرِ امام حسین علیه السلام به دمشق برده شد . یزید لعنه الله آن سرِ مقدس را جلو خود گذاشت و با چوبی که در دست داشت بر دندانهای ایشان می زد و شعر یکی از کفار جنگ احد را می خواند که در آن بر انتقام گیری از پیامبر (ص) به خاطر کشتگان جنگ بدر تاکید کرده بود .
...در بیستم صفر سرِ امام حسین (ع) به قتلگاهش بازگردانده شد و در کنار جنازه ی ایشان دفن گردید . در همین روز چهل نفر , مزارش را زیارت کردند . این چهل نفر , خاندان ایشان بودند که از سفر اسارت شام بازمی گشتند .

در روز بیست و سوم صفر مامون عباسی , از پوشیدن لباس سبز خود داری کرد . وی به مدت پنج ماه و نیم , لباس سبز پوشید - تا همزمان با ورود امام رضا به مرو , دلهای علویان و شیعیان را به خود متمایل کند – اما به دلیل مخالفتها و اعتراضات عباسیان ناچار شد دوباره به پوشش سیاه که شعار عباشیان بود روی آورد .

متن کتاب :
شهر صفر: فى الیوم الاوّل، أدخل رأس الحسین- علیه السلام- مدینة دمشق، فوضعه یزید- لعنه اللّه   بین یدیه، و نقر ثنایاه بقضیب کان فى یده، و هو یقول:
          «لست من خندف، إن لم أنتقم             من بنى أحمد، ما کان فعل‏
             لیت أشیاخى ببدر، شهدوا             جزع الخزرج من وقع الأسل‏
             فأهلّوا، و استهلّوا فرحا             ثمّ قالوا: یا یزید لا تشل‏
             قد قتلنا القرن من أشیاخهم             و عدلناه ببدر، فاعتدل».
...و فى العشرین، ردّ رأس الحسین الى مجثمه ، حتّى دفن مع جثّته؛ و فیه زیارة الاربعین، و هم حرمه بعد انصرافهم من الشأم.
و فى الثالث و العشرین، ترک المامون بن الرشید لبس الخضرة، بعد أن لبسها خمسة اشهر و نصفا، و عاد الى السّواد الّذى هو شعار العباسیّة، لمّا اهتاجت علیه .
آدرس : الآثار الباقیة عن القرون الخالیة،  ص 422.
مشخصات نشر : الآثار الباقیة عن القرون الخالیة , ابو ریحان بیرونى‏ , ناشر: مرکز نشر میراث مکتوب‏ , تهران , چاپ سال: 1422 ه ق‏.

نکته
از نظر وی , چون روز بیستم صفر کاروان چهل نفره ی اسرای اهل بیت بر سر مزار سید الشهداء حاضر شدند این زیارت ,  به زیارت اربعین یعنی زیارت چهل نفر شهرت یافت .
گویا شهرت بیستم صفر به اربعین بر گرفته از شمار  زائران این روز است نه فاصله زمانی چهل روز از هنگام شهادت.